نشانه های جغرافیایی

کد مقاله: takba0052 نشانه های جغرافیایی

یکی از انواع کمتر شناخته شده مالکیت فکری نشانه های جغرافیایی است. غالباً افرادی که برای اولین بار در معرض علائم جغرافیایی و علائم تجاری قرار می گیرند، گمان می کنند که علائم جغرافیایی بسیار شبیه ایده علائم تجاری است (که در مقاله علائم تجاری بیان شد). با این حال، دربررسی بیشتر تفاوت های قابل توجهی بین این دو وجود دارد.

نشانه های جغرافیایی و علائم تجاری اساساً نشانه های متمایزی هستند که برای تمایز کالا یا خدمات در بازار استفاده می شود و مصرف کنندگان را قادر می سازد تا کالا یا خدمات را با کیفیت یا شهرت خاصی مرتبط سازند. با این حال، مبدا علائم تجاری یک کالا یا خدمات از یک شرکت خاص است، در حالی که مبدا نشانه های جغرافیایی یک کالا، یک مکان جغرافیایی خاص یا نام مرتبط با یک مکان جغرافیایی است.

با توسعه سیستم‌های مالکیت فکری و تقاضای فزاینده برای محافظت از انواع دارایی‌های فکری، نشانه‌های جغرافیایی نیز از سوی نهادها و متولیان ملی و بین‌المللی حفاظت از مالکیت فکری جدی‌تر گرفته شده است. از این رو، در مقاله پیش رو، به نشانه‌های جغرافیایی و ویژگی‌های آن‌ها، از قبیل موارد قابل ثبت را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

نشانه جغرافیایی چیست؟

بنا بر تعریف سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، نشانه جغرافیایی، اطلاعی است در خصوص اینکه یک محصول خاص، از یک منطقه جغرافیایی مشخص نشأت گرفته است.

نام ها با مبدا جغرافیایی زیر شاخه ای از نشانه های جغرافیایی هستند. به طور خاص، نام مبدا  برای یک نشان جغرافیایی با معیارهای دقیق تر  استفاده می شوند زیرا مستلزم ارتباط قوی بین کیفیت یا ویژگی های یک محصول و محیط جغرافیایی آن، از جمله عوامل طبیعی ( خاک، آب و هوا وغیره) وعوامل انسانی است. به عنوان مثال، یک نام مبدأ مستلزم این است که مواد اولیه در محل مبدا تأمین شود و پردازش محصول نیز در آنجا انجام شود.

محافظت از نشانه‌های جغرافیایی، عموماً مبنای ملی داشته و البته معاهدات بین‌المللی مختلف، خصوصاً معاهده لیسبون برای حمایت از اسامی مبدأ و ثبت بین‌المللی آن‌ها، به حفاظت از نشانه‌های جغرافیایی در مجموعه‌ای از کشورهای مختلف کمک می‌کنند. برخلاف علائم تجاری و پتنت‌ها، راه‌های مختلفی برای دستیابی به حفاظت از نشانه‌های جغرافیایی وجود دارد. یکی از این راهکارها، ثبت نشانه جغرافیایی است.

قوانینی نظیر مبارزه با رقابت‌های ناعادلانه که بر عدم استفاده از شیوه‌های ناعادلانه کسب‌وکار تأکید دارند و قانون حمایت از مصرف‌کننده، از جمله راهکارهای دیگری است که می‌تواند حفاظت از نشانه‌های جغرافیایی را ممکن سازد.

مشروط‌ بر این‌ که‌ کیفیت‌ و مرغوبیت‌،شهرت‌ یا سایر خصوصیات‌ کالا اساساً قابل‌ انتصاب‌ به‌ مبدأ جغرافیائی‌ آن‌ باشد.

کالا، یعنی‌ هرگونه‌ محصول‌ طبیعی‌ و کشاورزی‌ و یا فرآورده‌های‌ آن‌ یا صنایع‌ دستی‌ و یا تولیدات‌ صنعتی‌.
مثلا محصولات سامسونگ برای کشور کره یک نشان جغرافیایی محسوب می شود.
مثلا پنیر لیقوان برای ایران و شهر تبریز یک نشان جغرافیایی محسوب می شود.
نوعی پنیر خاص در منطقه ای از فرانسه یا تنباکوی هاوانا همگی نشان های جغرافیایی اند.

تفاوت بین نشانه‌ های جغرافیایی و علامت تجاری چیست؟

علامت تجاری نشانه‌ای است که یک شرکت برای متمایز کردن کالاها و خدماتش از کالاها و خدمات سایر شرکت­ها استفاده می­کند. علامت تجاری به دارنده اش این حق را می دهد تا مانع استفاده دیگران از آن علامت شود. نشانه جغرافیایی به مصرف­کننده اطمینان می­دهد که محصول در یک مکان خاص تولید شده و ویژگی­های خاصی را که نشأت گرفته از آن محل است، دارد. نشانه جغرافیایی می­تواند توسط تمامی تولیدکنندگانی که در منطقه تعیین شده در آن نشان جغرافیایی محصولی تولید می کنند و ویژگی­های خاص آن را دارد، مورد استفاده قرار گیرد.

ثبت نشان‌های جغرافیایی و حمایت حقوقی به دست آمده از این طریق چه کارکرد و فایده‌ای دارد؟

نشانه‌های جغرافیایی همانند علامت‌های تجاری یا گواهی ثبت اختراعات، به مثابه یک حق مالکیت معنوی است. این به معنای آن است که نشانه‌های جغرافیایی در کشورهایی که در آن‌ها به ثبت رسیده‌اند، از نظر قانونی محافظت می‌شوند. در این شرایط، افرادی که بدون پایبندی به ویژگی‌ها و قواعد نشانه‌های جغرافیایی از چنین عنوانی استفاده کنند، قانون را نقض کرده و در نتیجه قابل پیگرد قضائی هستند.

حمایت حقوقی ناشی از ثبت نشانه‌های جغرافیایی از تولیدکنندگان این محصولات در مقابل سوءاستفاده از عنوان نشانه‌های جغرافیایی حمایت می‌کند، علاوه بر آن مصرف‌کنندگانی که ممکن است بر اثر کاربرد نادرست عناوین نشانه‌های جغرافیایی (برای دیگر محصولات دارای منشأ و ویژگی‌های متفاوت ) گمراه شوند نیز مورد حمایت قرار می‌گیرند.

نشانه عام چیست؟

در بحث نشانه‌های جغرافیایی باید دقت داشت که اگر اسم یک مکان جغرافیایی، تنها مشخص‌کننده یک گونه خاص از محصول باشد و برای اشاره به منشأ محصول فوق‌الذکر به‌کار نرود، دیگر یک نشانه جغرافیایی به معنای نوعی از حقوق مالکیت فکری نیست. مثلاً «سس فرانسوی» را در نظر بگیرید. این نشانه تنها اشاره به نوع خاصی از سس داشته و برندهای مختلف تولید آن، ادعایی بابت تولید سس در کشور فرانسه نخواهند داشت. «سس فرانسوی»، یک نشانه عام است که به نوع سس اشاره دارد نه محل تولید آن.

مثال دیگر برای نشانه‌های عام، «خردل ویجون» به‌عنوان یک سبک خاص خردل است. این محصول، سال‌ها پیش در شهر ویجون فرانسه استحصال گردید و پس از سال‌های متمادی، امروزه تنها برای نشان دادن یک سبک خاص از خردل بکار رفته و طبیعتاً در بسیاری از مناطق جغرافیایی تولید می‌گردد. «خردل ویجون»، اکنون یک نشانه عام است و یک نشانه جغرافیایی به حساب نمی‌آید.

سخن آخر

نشانه‌های جغرافیایی برای اطلاع مصرف کنندگان از منشأ و کیفیت محصولات بکار می‌روند. بسیاری از نشانه‌های جغرافیایی شهرت با ارزشی را کسب کرده‌اند که در صورت  عدم حمایت کافی از آنها ممکن است که توسط عوامل تجاری متقلب مورد سوء استفاده قرار گیرند. استفاده نادرست از نشانه‌های جفرافیایی توسط اشخاص غیر مجاز ، برای مثال (دارجیلینگ) برای چایی که در باغهای چایی دارجینگ پرورش داده نشده برای مصرف کنندگان و تولید کنندگان مشروع زیان آور است. مصرف کنندگان فریب خورده و باور می‌کنند که یک محصول مرغوب با کیفیت خاص خریداری می‌کننند در حالی که در واقع یک محصول تقلبی بی‌ارزش را می‌خرند. تولید کنندگان ضرر می‌بینند، زیرا تجارت با ارزش از آنها برگرفته شده و شهرت کسب شده برای محصولاتشان نیز ضربه می‌بیند.